Eskom en Nersa se voorgestelde elektrisiteitspryshervormings in Suid-Afrika kan daartoe lei dat baie huishoudings en besighede met sonkrag aansienlik meer vir elektrisiteit betaal.
In ‘n onlangse onderhoud met die Business Times het Eskom finansiële hoof, Calib Cassim, gesê dat die nutsmaatskappy ‘n elektrisiteitsprysherstrukturering wil hê wat die ontbondeling daarvan in drie afsonderlike entiteite oorweeg.
Cassim het gesê Eskom het by die Nasionale Energiereguleerder van Suid-Afrika (Nersa) aansoek gedoen om die inkomste en koste duideliker te skei tussen die verskillende ontbondelde Eskom-maatskappye — waarvan die eerste die Nasionale Transmissiemaatskappy van Suid-Afrika sal wees.
Die finansiële hoof het verduidelik dat die reguleerder by die Wetsontwerp op Elektrisiteitsregulering moet aansluit, wat onlangs deur die Nasionale Raad van Provinsies goedgekeur is.
Een van die groot kwessies wat Eskom met die huidige tariefstrukture het, is dat 70% van heffings aan energie gekoppel is terwyl 30% vas is, wanneer hy meen daardie verhouding moet omgekeer word.
Eenvoudig gestel, Eskom wil hoër vaste tariewe vir netwerkverbindings hê – genaamd kapasiteit- of beskikbaarheidsheffings – en laer effektiewe koste per kWh.
Die kragvoorsiener het hierdie benadering geformaliseer in voorleggings aan Nersa oor voorgestelde veranderings aan Suid-Afrika se elektrisiteitstariefberekeningsmetodes.
MyBroadband het voorheen bepaal dat Eskom se vaste heffingsverhogings tot 269% tot 332% hoër rekeninge vir Homepower-gebruikers met 0 kWh-verbruik sal lei. Dit is gelyk aan sowat vier keer die huidige vaste fooi.
Byvoorbeeld, Eskom se Homepower 4, die mees algemene direkte residensiële tarief, sal sy vaste tarief van R218 tot R938 verhoog.
Dit was gegrond op sy 2020/2021-finansies, maar Eskom het aan MyBroadband gesê die beginsel het dieselfde gebly.
Eskom het gesê ‘n nuwe tyd-van-gebruik Homeflex-tarief sal ‘n alternatief vir sonkraggebruikers bied.
Huishoudings sal egter steeds sowat 1 000 kWh van Eskom se elektrisiteit moet verbruik voordat hulle besparings op hul huidige Homepower-rekening begin sien.
Die grafieke hieronder som op wat die veranderinge in die verhouding van vaste tot veranderlike heffings vir Homepower-gebruikers se rekeninge sou beteken.
As Nersa sy prysmetodologie met Eskom se voorstelle in lyn bring, sal dit vaste tariefbepalings beïnvloed vir alle owerhede wat elektrisiteit van Eskom koop – insluitend munisipaliteite.
Vanuit Eskom se perspektief maak sy voorgestelde swaarder gewig van vaste tariewe goeie sakesin, aangesien die vraag na die nutsmaatskappy se elektrisiteit die afgelope paar jaar afgeneem het.
Van die grootste redes hiervoor is energietariefverhogings bo-inflasie en huishoudings en besighede wat sonkrag op die dak in ‘n vinnige tempo aanneem.
Die kragvoorsiener is terdeë bewus daarvan dat dit hoofsaaklik by swak nie-betalende kliënte kan eindig, soos André de Ruyter, voormalige uitvoerende hoof van Eskom, gewaarsku het, terwyl meer gegoede huishoudings toenemend na alternatiewe oorskakel.
Kritici het ook dikwels gekla dat die kragvoorsiener se tariefstruktuur elektrisiteitsgebruik ontmoedig, wat Eskom se verkope knou.
Skraping van hellende tariewe
Eskom wil mense aanmoedig om meer te gebruik aangesien hy verwag om uit ‘n situasie te beweeg waar hy onvoldoende opwekkingsvermoë het.
Benewens die verhoogde vaste fooie, wil Eskom die Hellingbloktarief-struktuur (IBT) skrap, ‘n meganisme wat sien dat die prys van elektrisiteit styg namate gebruikers sekere maandelikse verbruiksdrempels bereik.
Byvoorbeeld, die Stad Tshwane se voorafbetaalde tariewe is die goedkoopste onder 100 kWh van totale maandelikse verbruik.
Die prys-per-kWh styg dan effens tussen 101kWh en 400kWh, weer van 401kWh tot 650kWh, en word die duurste vir verbruik van 651kWh of hoër.
Dit bevoordeel sonkraggebruikers, aangesien hulle oor die algemeen laer hoeveelhede elektrisiteit verbruik.
Deur die IBT te skrap, met beide vaste en energieheffings in ag, sal die effektiewe prys-per-kWh verlaag word.
Dit sal egter net swaar elektrisiteitsgebruikers bevoordeel – insluitend groot huishoudings en besighede – wat geneig is om meer welgesteld te wees.
Eskom stel effektief voor om kleiner huishoudings en besighede te straf omdat hulle hul eie toevoer met selfopwekking aanvul, ‘n besluit hoogs gemotiveer deur Eskom se onvermoë om in die eerste plek betroubare krag te verskaf.
Die feit dat die hoë aanvaarding van private sonkrag Eskom die afgelope maande gehelp het om beurtkrag te vermy, voeg belediging by tot besering.
Met sonpaneel- en batterypryse wat na verwagting oor die volgende paar jaar sal aanhou daal, kan baie ontevrede gebruikers besluit om heeltemal van die netwerk af te gaan.
Nersa se fokus op energieladings kan ook slegte nuus wees
Nersa se elektrisiteitsprysbepalingsmetodologie (EPDM) het Eskom se voorstelle grootliks geïgnoreer.
Nietemin het Eskom aangevoer dat dit ook slegte nuus kan wees vir netgebonde sonkraggebruikers, hoofsaaklik diegene wat nie so selfonderhoudend soos minimale netwerkgebruikers is nie.
Die EPDM is hoogs gefokus daarop dat tariewe bepaal word deur die koste verbonde aan die opwekking en verskaffing van elektrisiteit aan spesifieke gebruikers.
Die reëls daarvan kan daartoe lei dat sonkraggebruikers in ‘n veranderlike gebruikersprofiel gegroepeer word wat sal meebring dat hulle vyf tot tien keer meer aan energiekoste betaal.
So ‘n benadering sal gebruikers ook aanmoedig om hul selfgenererende kapasiteit te vergroot, maar hulle sal dalk meer geneig wees om hul netwerkverbinding vir noodgevalle te behou.
