Terwyl ekonome en ontleders ‘n somber beeld van Suid-Afrika se voortgesette deelname aan AGOA skets, is die impak van die hoogs waarskynlike einde van die Wet reeds gevoel.
Werksgeleenthededata wat hierdie week gepubliseer is, het ‘n ontmoedigende verlies van honderdduisende werksgeleenthede in die land getoon, wat die werkloosheidsyfer tot 32,9% opstoot en laer konsensusvoorspellings oortref.
Volgens Aluma Capital se hoofekonoom, Frederick Mitchell, kan die verlangsaming toegeskryf word aan voortdurende internasionale onsekerhede.
Dit sluit die Amerikaanse tariefoorlog teen China en ander nasies in, sowel as kommer oor die toekoms van die AGOA-ooreenkoms na September 2025.
“Diplomatieke spanning tussen Washington en Pretoria met betrekking tot verskeie kwessies het ook ekonomiese vertroue in geweeg,” het hy gesê.
“Gevolglik blyk dit dat baie besighede ‘n versigtige ‘wag-en-sien’-benadering rakende uitbreiding en aanstelling op kort termyn aangeneem het.”
Alhoewel die VSA en China tot ‘n ooreenkoms gekom het en tydelik ‘n 90-dae-opskorting van hul tariefoorlog begin het, is dit onwaarskynlik dat dit die draaipunt op enige betekenisvolle manier vir Suid-Afrika sal verander rakende kwessies soos AGOA.
Mitchell het gesê die verslappingsperiode in die handelsoorlog kan beide plaaslike en globale markte positief beïnvloed, wat moontlik werkverskaffingsyfers in die komende kwartale kan verhoog.
Markte het egter oor die algemeen vrede gemaak met die feit dat Suid-Afrika se deelname aan AGOA tot ‘n einde gekom het, en dit sal ‘n negatiewe impak op werksgeleenthede in geaffekteerde sektore hê.
Onafhanklike politieke en ekonomiese ontleder JP Landman het die Wet as “dood” beskryf en aan deelnemers van die NAMPO Landbou-ekspo hierdie week gesê dat die tariewe wat steeds van krag is vanaf die VSA dit effektief geneutraliseer het.
Dit sluit die 10% globale tarief in, sowel as die 25% tarief op die motorsektor.
Hy het gesê dat belanghebbendes wat bekommerd is oor of Suid-Afrika later vanjaar steeds aan AGOA sal kan deelneem, die werklikheid moet in die gesig staar dat dit reeds verby is.
Terwyl die regering en sommige markontleders probeer het om die impak van die verlies van AGOA af te speel, kan die rampspoedige impak op sleutelbedrywe in Suid-Afrika nie oorskat word nie.
Die Wet gee Suid-Afrika verbeterde marktoegang, wat ongeveer 6 500 produklyne van Suid-Afrika toelaat om die Amerikaanse mark sonder tariewe te betree.
Dit bevorder uitvoere en versterk die plaaslike ekonomie.
Die Wet het plaaslike werkskepping ‘n hupstoot gegee en ekonomiese groei gestimuleer, veral in sektore soos tekstiele, klere en landbou, waar uitvoervolumes gestyg het as gevolg van voorkeurtoegang.
As Suid-Afrika toegang tot AGOA verloor, sal hierdie voordele verdwyn en waarskynlik lei tot verminderde uitvoerinkomste en werkverliese in geaffekteerde sektore.
Vorige data wat deur Aluma Capital saamgestel is, het getoon dat Suid-Afrika sedert 2019 na raming R300 miljard se goedere deur AGOA uitgevoer het.
In 2019 is ongeveer R31 miljard onder die Wet verhandel. Dit het in 2022 tot R54 miljard gestyg en in 2023 R64 miljard bereik.
R71.5 miljard is in 2024 deur AGOA verhandel, wat 46% van die totale uitvoere na die VSA daardie jaar uitmaak.
‘n Beduidende gedeelte van die handel onder die Wet bestaan uit landbouprodukte soos groente, voorbereide voedsel, mineraalprodukte en edelmetale.
Ander belangrike kategorieë sluit in voertuie, vliegtuie en vaartuie, en chemikalieë, wat ook ‘n aansienlike knou sou kry.
Wat vir Suid-Afrika oorbly, is dat die land sy uitvoervennote diversifiseer en rondsoek vir lande wat bereid is om meer aangename handelsbetrekkinge op te stel.
Dit is ‘n siening wat deur Mitchell, Landman en vele ander gedeel word.
Verskeie ontleders en ekonome het na China – veral vir landbou – en die Midde-Ooste as alternatiewe vir Suid-Afrikaanse uitvoere gewys.
Dit sal egter nie ‘n eenvoudige of vinnige proses wees nie, met Landman wat waarsku dat maatskappye en besighede wat voordeel getrek het uit AGOA en handel met die VSA, die impak van die einde daarvan sal voel.
Business Tech
