Suid-Afrikaanse kopers sal dit dalk binnekort makliker vind om pryse te vergelyk en die beste aanbiedings op vars produkte raak te sien, danksy ‘n onlangse ondersoek na mededinging in die mark.
Die Mededingingskommissie se onlangs gepubliseerde varsproduktemarkondersoek (FPMI) het tot die gevolgtrekking gekom dat ‘n gebrek aan prysdeursigtigheid in formele kleinhandel verbruikers benadeel.
Die verslag het bevind dat inkonsekwente eenheidsgroottes wat deur kleinhandelaars gebruik word om vars produkte te prys, dit byna onmoontlik maak om te bepaal watter winkel die beste waarde bied.
Die FPMI het vasgestel dat verbruikers benadeel word omdat die meeste kleinhandelaars pryse op ‘n “per eenheid”-basis vertoon deur inkonsekwente eenheidsgroottes (bv. 1 kg, 1,5 kg, 2 kg, 5 kg, ens.) eerder as ‘n per kilogram/gram-prys te gebruik.
Dit is ‘n wêreldwye kwessie, en die FPMI het gebruik gemaak van die ervarings van ander jurisdiksies, insluitend die Verenigde Koninkryk, Australië, die Europese Unie en Nieu-Seeland, wat almal stappe gedoen het om prysdeursigtigheid in die kleinhandelsektor te verbeter.
Die FPMI het aanvanklik aanbeveel dat daar van die vyf grootste kleinhandelaars, Woolworths, Shoprite Checkers, SPAR, Food Lover’s Market en Pick n Pay, vereis word om ’n prys per kilogram of gram te vertoon, benewens die eenheidspryse wat hulle reeds gebruik het.
Hierdie voorlopige oplossing is grootliks deur die kleinhandelaars verwerp, wat kommer uitgespreek het oor koste, ruimtebeperkings op etikettering en haalbaarheid vir sekere produkte.
Na verdere bespreking het die meeste kleinhandelaars egter ingestem om die prysdeursigtigheidsmaatreëls vrywillig te implementeer.
Luidens die verslag was SPAR die enigste kleinhandelaar wat nie tot vrywillige implementering ingestem het nie, en is Massmart by die lys kleinhandelaars gevoeg weens sy groeiende teenwoordigheid in die varsproduktemark.
Die kommissie vereis nou van ses groot kleinhandelaars om die prys per 100 gram op alle voorafverpakte vars produkte prominent te vertoon.
Die kleinhandelaars wat deur hierdie nuwe maatreël geraak word, is:
Shoprite Checkers
Pick n Pay
Woolworths
SPAR
Food Lover’s Market
Massmart
Die kleinhandelaars word ook aangemoedig om pryse per 100 gram uit te brei na alle vars produkte wat in hul winkels verkoop word en te verseker dat hierdie pryse duidelik en maklik vir verbruikers identifiseerbaar is.
Die verslag het ander kwessies in die varsproduktewaardeketting geïdentifiseer wat verbruikers benadeel.
Die Nasionale Varsproduktemarkte (NFPM’s) staar talle kwessies in die gesig wat hul rol in voedselsekerheid en prysontdekking belemmer.
Veral markte in munisipale besit word geteister deur verouderde infrastruktuur, stadige verkryging en inkonsekwente verordeninge, wat hindernisse vir kleiner produsente skep.
Die verslag het ook bevind dat markagente, tussengangers tussen boere en kopers betrokke raak by praktyke wat prysontdekking verwring, soos om persoonlike koopkaarte te gebruik en buite-ure verkope te doen, wat kleinboere verder benadeel.
Die Raad vir Landbouprodukte-agente (APAC) wek kommer oor belangebotsings weens die samestelling daarvan, wat doeltreffende toesig beperk.
Boonop skep Suid-Afrika se afhanklikheid van ingevoerde kunsmis en saadverskaffers, tesame met prysonbestendigheid, uitdagings vir boere.
Kleiner produsente word ook belas deur duur gehaltestandaarde soos Global GAP-sertifisering, wat marktoegang beperk. Terwyl groot kleinhandelaars verskaffersontwikkelingsprogramme het, is dit onvoldoende om klein produsente te help om aan hierdie standaarde te voldoen.
Kleinhandelaars sukkel om die formele mark te betree as gevolg van die oorheersing van groot kleinhandelaars en beperkings soos eksklusiewe huurkontrakte.
Hierdie uitdagings, vererger deur beperkte hulpbronne, beperk die groei en deelname van klein en histories benadeelde boere in die varsproduktesektor.
In ‘n noemenswaardige ontwikkeling het die Mededingingskommissie aanbeveel dat African Rainbow Capital, onder leiding van die miljardêr Patrice Motsepe, van een van Suid-Afrika se grootste agentskappe vir vars landbouprodukte onttrek weens kommer oor mededinging.
African Rainbow hou aansienlike belange in die RSA Groep en Subtropico, wat gesamentlik ‘n beduidende deel van Suid-Afrika se markte vir stapelvrugte en groente beheer.
In reaksie op hierdie veelsydige uitdagings het die FPMI 31 aanbevelings uitgereik om ‘n meer mededingende, inklusiewe en getransformeerde varsproduktemark in Suid-Afrika te bevorder.
Hierdie aanbevelings vra vir beleidshervormings, markherstrukturering, geteikende ondersteuning vir klein- en histories benadeelde produsente, en verhoogde deursigtigheid in prysbepalingspraktyke.
Die implementering van hierdie aanbevelings sal samewerkende pogings van beleidmakers, bedryfsdeelnemers en die burgerlike samelewing vereis, met die uiteindelike doel om ‘n varsproduktewaardeketting te skep wat billik, doeltreffend en volhoubaar is.
BusinessTech
