DIe Minister van polisie, Senzo Mchunu, het die behoefte erken om die beskerming van staatsgetuies as ‘n prioriteit aan te spreek.
Dit volg op talle moorde op getuies wat in ernstige misdaadsake moes getuig.
Mees onlangs tydens die Yanga “Bara” Nyalara en Wanda Tofile-moordverhoor het die Wes-Kaapse hooggeregshof gehoor dat twee staatsgetuies vermoor is. Die enigste oorlewende getuie is ook aangeval, maar het oorleef.
Weens die onbetroubare getuienis is die twee beskuldigdes op al 18 aanklagte, insluitend 12 moorde, vrygespreek.
Christine Gumira is op 25 Mei vermoor toe sy vanaf die hof in Kerkstraat na die taxistaanplek gestap het. Sy was ‘n beskuldigde in ‘n moord, maar het pas ingestem om ‘n staatsgetuie te wees.
Hierdie soort moorde is nie nuut nie. In die verhoor van die 28s-bendeleier, George “Geweld” Thomas, is 11 getuies vermoor en die ander 13 met hul 18 afhanklikes moes onder getuiebeskerming geplaas word.
Die Wes-Kaapse direkteur van openbare vervolging, Nicolette Bell, het gesê die vervolgingsgesag beskou die veiligheid van alle getuies, sy personeel, hofpersoneel en alle persone wat in ‘n hof verskyn van kardinale belang.
“Vir hierdie doel is ‘n vrywillige getuiebeskermingsdiens beskikbaar vir getuies. Enige getuie wat rede het om te glo dat sy of haar veiligheid of dié van enige verwante persoon deur enige persoon bedreig word, kan die saak aanmeld en die getuie sal bygestaan word in sy of haar aansoek om beskerming.”
Roegshanda Pascoe het verklaar dat die getuiebeskermingsprogram in Suid-Afrika nie bestaan nie.
Sy is sedert Julie 2016 in die program toe sy en Manenberg-inwoners gesien het hoe Angelo Davids, ’n vermeende lid van die Hard Livings-bende, aangeval en vermoor word.
In ‘n vorige onderhoud met die Weekend Argus het sy gesê dat sy die nodige papierwerk gedoen het om deel te wees van die NVG se program, maar het geweet haar familie nie veilig sou wees nie en het hulp gesoek by ‘n organisasie waarmee sy werk.
Op 6 Maart 2019 het sy ‘n skietery oorleef toe onbekende gewapende mans op haar huis losgebrand het, die dag voordat sy sou getuig. Sy is saam met haar kinders, drie kleinkinders en skoonseun na ‘n plek van veiligheid geskuif.
Dr Simon Howell, senior navorser van die UK in kriminologie, het gesê daar moet ander opsies wees om getuies veilig te hou.
“Baie mense kies om nie sulke vorme van beskerming aan te gaan nie, want dit is ontwrigtend vir jou hele lewe. Daar is beduidende probleme met staatsgetuies en die versekering van hul beskerming. Die belangrikste kwesbaarheid is wanneer mense hof toe reis omdat dit bekend is dat hulle op ‘n sekere tyd by die hof moet wees.
“Een van die makliker oplossings sal wees om mense toe te laat om getuieverklarings of getuienis te verskaf en via elektroniese skakels soos Zoom te kommunikeer sodat hulle nie in die omgewing van die hof hoef te wees nie.”
Thembisile Patekile, Wes-Kaapse provinsiale polisiekommissaris, het gesê hulle is bereid om enige persoon na getuiebeskerming te neem en mense aan te moedig om dit te doen.
“Ons kan nie bekostig om te hoor dat potensiële getuies dood of vermoor is nie, ons wil dit nie hê nie. Ons wil in die hof slaag. Ons het soveel mense wat in getuiebeskerming is, ek weet nie hoekom ander nie gelukkig is of nie die geleentheid gebruik nie.
“Die NVG is hiervoor verantwoordelik en daar behoort nie ’n ander gemak te wees as waaraan ’n mens gewoond is nie. Jy is op ‘n ander plek, maar daar is reëls, mense dink dalk die reëls is te streng, maar dit is jou lewe wat beskerm moet word, en jy kan nie gesien word waar jy partytjie hou wanneer jy veronderstel is om weg te kruip nie.
“As ons nie getuies kry nie, kan ons ons sake verloor, maar die meerderheid van die sake wat ons gewen het, was as gevolg van die gemeenskappe, nie as gevolg van die polisie nie, en die fisiese bewyse waarmee ons die verdagtes verbind.
“Daar is dalk ‘n paar mense wat bereid is om te getuig en ons moet weier om deur die paar misdadigers geïntimideer te word. Die gemeenskappe moet opstaan en sê ons kan nie toelaat dat ons eie kinders ons intimideer nie.
Mchunu het gesê die kwessie van fluitjieblasers behoort aan die departement van justisie en hy hoop dat al hierdie swakhede hierdie keer verskerp en aangespreek sal word.”
“Ons gaan die gaping toemaak waar ons hulle kry. Ons vergader met die betrokke departemente om hierdie kwessies aan te spreek,” het hy gesê.
Christine Gumira is op 25 Mei vermoor toe sy vanaf die hof in Kerkstraat na die taxistaanplek gestap het. Sy was ‘n beskuldigde in ‘n moord, maar het pas ingestem om ‘n staatsgetuie te wees.
