Nandipha Magudumana is in April 2023 in Tanzanië in hegtenis geneem saam met die veroordeelde moordenaar en verkragter en gevangenisontsnapte Thabo Bester. Haar prokureurs sê haar terugkeer na Suid-Afrika was gedwonge en onwettig.
Nandipha Magudumana se regspan sal op Donderdag, 7 November 2024 voor die Hoogste Hof van Appèl (SCA) aanvoer dat sy onmiddellik uit aanhouding vrygelaat moet word en die aanklagte teen haar “ongeldig” verklaar moet word.
In geskrewe argumente sê hulle haar arrestasie in Tanzanië in April 2023 (met die veroordeelde moordenaar en verkragter Thabo Bester) en haar “gedwonge terugkeer” na Suid-Afrika was onwettig en ongeldig.
Haar regspan het voorheen dié “verbloemde uitlewering”-argument in die Vrystaatse afdeling van die hooggeregshof in Bloemfontein geopper.
Terwyl daardie hof tot die gevolgtrekking gekom het dat amptenare onregmatig opgetree het, het dit bevind dat Magudumana ingestem het om terug te kom na Suid-Afrika om by haar kinders te wees, en dat sy, toe sy deur die Suid-Afrikaanse Hoë Kommissaris aan amptenare van die departement van binnelandse sake oorhandig is, geen weerstand gebied het nie.
Regter Phillip Loubser het beslis dat haar grondwetlike regte nie geskend is nie. Hy het haar aansoek om verlof tot appèl geweier.
Maar die SCA het ingestem om haar saak aan te hoor.
Haar prokureurs sal aanvoer dat sy nie tot ‘n onwettige uitlewering kon ingestem het nie.
“Die hooggeregshof het tot die gevolgtrekking gekom dat die weergawe van die respondente (die direkteur van openbare vervolging, die minister van polisie en die minister van binnelandse sake) vasgestel het dat hulle met die regering van Tanzanië saamgespan het om Magudumana na Suid-Afrika te deporteer en die wettige proses onder die Suider-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenskapsprotokol oor Uitlewering ontduik het.
“Maar ten spyte daarvan dat hulle tot die gevolgtrekking gekom het dat hulle onwettig opgetree het, het die hooggeregshof bevind dat (Magudumana) ingestem het … dat sy vir ‘alles en almal’ gesê het dat sy na Suid-Afrika wil terugkeer.”
Haar prokureurs sê niemand kon instem tot ‘n onwettigheid nie, en dat daar geen bewyse was dat sy van haar regte ingelig is of dat sy afstand gedoen het van daardie regte nie.
Die gevolg van hierdie “verbloemde uitlewering” was dat strafhowe verhinder is om kriminele jurisdiksie oor haar uit te oefen.
’n Kwessie wat voor die hof beredeneer sal word, sal ’n aansoek deur die respondente wees om verdere getuienis in die appèl aan te voer: die beëdigde verklaring wat Magudumana in haar borgtogaansoek gemaak het.
Die staat sê die feit dat sy aansoek gedoen het om borgtog in ‘n Suid-Afrikaanse hof en dit geweier is, beteken dat die appèl onmiskenbaar is.
Maar haar prokureurs sê dit is nie waar nie, dat die hofverhoor oor die borgtogaansoek nie die korrektheid al dan nie van haar arrestasie in Tanzanië bepaal het nie, maar bloot bepaal het of sy waarskynlik haar verhoor sal ontduik, indien op borgtog vrygelaat word.
Die staat sê die hooggeregshof se bevinding van toestemming is ondersteun deur haar eie getuienis in die borgtogaansoek – dat sy deur Bester ontvoer is, dat hy haar in ‘n voertuig gedwing het en haar opdrag gegee het om saam met hom te vertrek na ‘n aan haar onbekende bestemming by die tyd.
Sy het verder gesê dat sy voor Bester se druk en dreigemente geswig het, dat sy weerloos en hulpeloos is, dat sy geen rede het om die land te verlaat nie. Dit was verder duidelik in die beëdigde verklaring dat sy ‘n ma van twee jong kinders is.
Op grond van hierdie feite was dit logies dat sy gewillig na Suid-Afrika sou teruggekeer het op ‘n vliegtuig wat deur Binnelandse Sake gehuur is.
“Daar is buitengewone omstandighede waarom hierdie getuienis aanvaar moet word. Die verligting wat die appellant (Magudumana) soek, sal verreikende implikasies hê deurdat dit ‘n effek sal hê om die vervolging van haar permanent op te hou op die ernstige kriminele aanklagte wat sy tans voor die strafhof in die gesig staar,” het die staat gesê.
Die staat voer aan dat die appèl van die hand gewys moet word, maar in die geval dat die hof bevind dat haar terugkeer onwettig was, sou ‘n regverdige en billike remedie een wees wat haar vrylating op aanhouding op waarskuwing beveel en die vervolging moet voortgaan.
“Waar ‘n bevel ‘n ernstige impak kan hê dat die staat verhinder sal word om ‘n misdryf te vervolg, moet die hof die aard van die betrokke misdrywe en die maatskaplike behoefte om ‘n beskuldigde voor die hof te bring, oorweeg. Die families van persone wie se lyke gesteel en vermink is, het ‘n belang by die saak, asook die publiek. Hierdie belange moet opgeweeg word en kan nie bloot geïgnoreer word nie,” het die Staatsrespondente aangevoer.
Magudumana word daarvan aangekla dat sy verlede jaar die veroordeelde verkragter en moordenaar Thabo Bester bygestaan het om uit die tronk te ontsnap, van regsverydeling, van brandstigting, bedrog en die skending van ‘n liggaam. DM
Eerste uitgegee deur GroundUp.
