‘n Staatsbegrafnis, ver van die uiteindelike eer van ‘n dankbare nasie, is net nog ‘n gunsie in die ANC uit die staatskas.
‘n Staatsbegrafnis is ‘n belangrike gebeurtenis. Dit is ‘n eer wat slegs toegeken word na ‘n streng ondervraging of die oorledene se lewe van so ‘n meriete was dat hulle verdien het om op hierdie manier gedenk te word.
In SA het dit egter betekenisloos geword. Net nog ‘n gunsie wat terloops deur die ANC-regering aan sy kamerade, hul uitgebreide families en verskillende hangers uitgedeel moet word, wie se bydraes, volgens enige rekening, aan die party was, nie die nasie nie.
Soos die geval is met soveel van die tradisies van parlementêre demokrasie in die Engelssprekende lande, is die kenmerke van die begrafnis deur die Britte gevorm. Aanvanklik gereserveer in sy suiwerste vorm vir die titulêre staatshoof, is dit ‘n lang, uitgebreide gebeurtenis.
Maar aangesien die volle begrafnis ‘n verwoestende duur aangeleentheid is, het dit sin gemaak om ‘n afgeskaalde, minder uitgebreide eer vir die monarg en die parlement te gee – ‘n seremoniële begrafnis vir senior koninklikes en staatsmanne.
Voor die aanbreek van demokrasie in 1994 het SA regerings ‘n nouer weergawe van die Britse model gevolg.
Van die eerste ministers wat gedien het voordat SA in 1961 ‘n republiek geword het, het Louis Botha en Jan Smuts staatsbegrafnisse gekry, net soos die meeste van die presidente, behalwe John Vorster (1983), PW Botha (2007) en FW de Klerk (2021), wie se families geweier het.
Na 1994 het die sluise oopgegaan. Eers stadig, toe vinnger. ’n Staatsbegrafnis het die uiteindelike – en finale – bepaler van sosiale status vir die ANC-elite geword.
En soos dit ’n party en regering wat verbind is tot ’n egalitêre samelewing betaam, is die permutasies van so ’n begrafnis, en dus die oorledene se rangorde op die ANC-ere rol, subtiel en byna oneindig.
Daar is ‘n vlesige Staats-, Amptelike en Provinsiale Amptelike Begrafnisbeleid Handleiding, met al die weelderige besonderhede wat begrafnisondernemers toepas op die kis wat die bedroefde familie kan kies.
Daar is staatsbegrafnisse, amptelike staatsbegrafnisse, spesiale amptelike begrafnisse, provinsiale amptelike begrafnisse en spesiale provinsiale amptelike begrafnisse. Elke soort kom in twee kategorieë, die eerste met militêre seremoniële eerbewyse en die tweede met polisie seremoniële eerbewyse.
Staatsbegrafnisse is vir presidente of enigiemand wat ingestaan het vir enige van ons vier presidente en nege adjunkpresidente terwyl hulle in die buiteland is, wat gereeld gebeur.
Maar dit is net die begin van die sirkus. Amptelike begrafnisse dek die gade van die dienende president en adjunkpresident, insluitend ministers, speakers, hoofregters en alle provinsiale premiers. President Cyril Ramaphosa se kabinet het 75 mense wat kwalifiseer vir hierdie laaste glansende rit.
Al hierdie begrafniskategorieë word met die ekwivalente provinsiale geledere oor die nege provinsies herhaal. Dit is baie mense.
En as dit nie heeltemal elke kameraad insluit wat al ooit ‘n soort hoë amp beklee het, of op een of ander manier die regerende party behaag het nie, kan die president enigeen wat hulle wil, verklaar dat hy die “buitengewone” geloofsbriewe het wat die deksel oopmaak, so te sê, vir ‘n spesiale amptelike begrafnis.
Nodeloos om te sê dat alle koste vir hierdie begrafnisse deur die staat betaal word. Dit sluit interneringskoste, reis vir die gesin en spesiale gaste, kos en drank en enige ander “redelike” koste in.
Die presidensie se handleiding sê as “die koste die begroting van die departement oorskry, moet hierdie uitgawe tydens die aanpassingsbewilliging voorsien word”. So sterf nou, betaal later.
In Suid-Afrika is ‘n staatsbegrafnis, ver van die uiteindelike eer van ‘n dankbare nasie, maar net nog ‘n speelbal in die ANC-armband.
Dit is die uiteindelike voorbeeld van korrupsie wat die bepalende kenmerke van ‘n moreel verarmde party geword het.
