Mosambiek se regerende party, Frelimo, het die land se verdelende, geweld-geteisterde verkiesing gewen en sy greep van 49 jaar van mag in die Suider-Afrikaanse nasie verleng, volgens amptelike resultate.
Daniel Chapo, Frelimo se relatief onbekende presidentskandidaat, wat as ‘n agent van verandering beskou word, sal Filipe Nyusi vervang, wat twee termyne gedien het.
Op 47 sal Chapo, wat 71% van die stemme gekry het, die eerste president wees wat ná onafhanklikheid in 1975 gebore is. Sy naaste uitdager, Venâncio Mondlane het 20% gekry.
Chapo het in sy oorwinningstoespraak gesê: “Ons het die hele tyd stil gebly omdat ons die wet gerespekteer het. Ons is ‘n georganiseerde party wat sy oorwinnings voorberei.”
Ná die bekendmaking van die uitslag was daar gewelddadige betogings in verskeie dorpe en ’n aantal mense is dood. Daar is ook swaar polisieteenwoordigheid in sommige gebiede.
Die verkiesing is ontsier deur bewerings van bedrog en die dood van opposisie-ondersteuners, wat tot betogings regoor die land gelei het.
Zimbabwe se president Emmerson Mnangagwa, wat ook deur die jare deur bewerings van verkiesingsbedrog getref is, het Chapo voortydig gelukgewens met sy “klinkse oorwinning”, nog voordat die uitslae bekend gemaak is.
Ossufo Momade, die kandidaat van die voormalige rebellegroep Renamo, wat voorheen die belangrikste opposisieparty was, het derde gekom met 6%.
Die politieke ontleder Tomás Vieira Mário het aan die BBC gesê Renamo het sy “historiese posisie” verloor omdat Momade (68) nie daarin geslaag het om jong kiesers te lok nie.
Die syfers wat aangekondig is, het alle kiesers verras, insluitend sommige lede en simpatiseerders van die regerende party, veral Frelimo se grondverskuiwing.
Die adjunkvoorsitter van die verkiesingskommissie Fernando Mazanga, wat deur Renamo aangestel is, het gesê die “uitslae is teen verkiesingsgeregtigheid”.
“Hierdie resultate verteenwoordig nie die werklikheid nie,” het hy gesê.
Die verkiesingskommissie sê 43% van die meer as 17 miljoen geregistreerde kiesers het aan die peiling deelgeneem.
Parlementêre en provinsiale verkiesings is op dieselfde tyd as die presidensiële stemming gehou.
Frelimo het 195 van die 250 setels in die parlement gewen. Die opposisie Podemos, wat Mondlane as president gesteun het, het 31 setels gekry en Renamo het 20 setels verseker.
Frelimo het ook al die provinsiale verkiesings gewen.
President Filipe Nyusi het die verkiesingsuitslae gevolg met ‘n jubelende televisietoespraak aan die nasie.
“Met meer as 70% van die stemme, sien ek nie enige onderwyser wat ‘n student druip nie,” het hy gesê.
Die verkiesing is gesien as ‘n keerpunt vir die hulpbronryke land wat geteister word deur ekonomiese probleme, korrupsie en armoede.
Mondlane het Donderdag vir ‘n nasionale staking gevra uit protes teen die beweerde manipulasie.
Hy het gesê die betogings sal sy prokureur en ‘n party-amptenaar vereer wat verlede week doodgeskiet is in wat hy beskryf as polities gemotiveerde moorde.
Hy het beweer dat hy die verkiesing gewen het ten spyte van voorlopige peilings wat toon dat Chapo ver voor was.
Mondlane het nou tot Desember om die uitslae te betwis.
Hy het Maandag landwye betogings gereël, wat deur die polisie wat lewendige rondtes en traangas afgevuur het, uiteengejaag is.
Die verkiesing is ook gekritiseer deur verkiesingswaarnemers van die Europese Unie (EU), wat gesê het dat sommige uitslae moontlik gedokter is. Hulle het gesê daar was “onreëlmatighede tydens tel en ongeregverdigde wysiging van verkiesingsuitslae”.
Die politieke ontleder Adriano Nuvunga het wat hy genoem het ‘n patroon van bedrieglike verkiesings in Mosambiek verwerp.
Volgens die Reuters-nuusagentskap het die verkiesingskommissie geweier om kommentaar te lewer oor die bewerings van stemgedrog.
Chapo sal in Januarie in sy amp beëdig word.
