Regter Visvanathan Ponnan in die Hoogste Hof van Appèl het haar “ligsinnige” appèlaansoek van die hand gewys en gekritiseer.
Die voormalige openbare beskermer Busisiwe Mkhwebane het individue daarvan beskuldig dat hulle “oorwegend Indiese afkoms” hulleself as haar “vervolgers” posisioneer.
Dit kom nadat regter Visvanathan Ponnan in die Hooggeregshof van Appèl (SCA) haar “ligsinnige” appèlaansoek van die hand gewys en gekritiseer het.
Die SCA het Dinsdag Mkhwebane se verlof om teen ‘n vorige Wes-Kaapse hooggeregshofuitspraak te appelleer van die rol geskrap.
Ponnan het advokaat Dali Mpofu gekap omdat hy die saak namens Mkhwebane voortgesit het en die poging “dood by aankoms” bestempel.
“Hewige gesug, seepkis-redenaars, leë retoriek, politieke houding, teatrale gebare en langdradige afwysende punte wat nie betrekking het nie, het geen plek in ‘n hofsaal nie,” lui paragraaf 48 van die uitspraak.
“Om die besluitnemingsproses te verstaan, word daar van diegene wat in hierdie hof praktiseer verwag om meer as net ‘n knikkende kennis te hê met die relevante reëls, asook die gevestigde regspraak van hierdie hof.
“Ontwikkelde vaardighede in regsnavorsing, -analise en skryfwerk is ‘n onontbeerlike deel van ‘n appèlpraktisyn se gereedskapstel.”
Die regter het Mpofu gekritiseer omdat hy nie Mkhwebane aangeraai het om nie voort te gaan met die appèl nie.
“Tensy die saak vanuit ‘n losstaande perspektief benader word, kan ‘n regsverteenwoordiger heel moontlik tonnelvisie ontwikkel en sodoende alle objektiwiteit verloor.
“As die advokaat vinnig teruggestap het of me Mkwebane advies gekry het van ‘n belangelose lid van die balie, geskool in appèlpraktyke, sou sy aangeraai gewees het om nie hierdie appèl voort te sit nie,” het Ponnan gesê.
In November 2022 het Mkhwebane die hooggeregshof genader om die artikel 194-komiteevoorsitter, Qubudile Dyantyi, en komiteelid, Kevin Mileham, LP van die Demokratiese Alliansie (DA), van haar vervolgingsondersoek te onttrek.
Mkhwebane het aangevoer dat Dyantyi bevooroordeeld teen haar is en beweer Mileham het ‘n botsing van belange omdat sy vrou DA-LP Natasha Mazzone is.
Mazzone het die mosie begin om Mkhwebane se geskiktheid vir die amp in 2016 te ondersoek.
Hoewel Mkhwebane se aansoek in April 2023 deur die hooggeregshof van die hand gewys is, het die Economic Freedom Fighters (EFF)-LP toestemming gekry om teen die uitspraak in die SCA te appelleer.
Ondanks die voortslepende regstryd het die Nasionale Vergadering verlede September voortgegaan met Mkhwebane se vervolging, aangesien daar geen interdik of hofbevel in plek was om die proses te stop nie.
Ponnan, saam met vier regters, het beklemtoon dat Mkhwebane se aansoek by die SCA onder die naam van die kantoor van die openbare beskermer ingedien is, ten spyte daarvan dat die EFF-LP die saak gevoer het om “haar persoonlike belange te bevorder”.
“‘Curiouser and curiouser!’, om by Lewis Carroll te leen, is hoe ‘n mens die saak kan beskryf,” lui die inleiding van die uitspraak.
“Wat meer is, die aansoek, die onderwerp van die appèl, wat as ‘n dringende aansoek begin het, is in die middel van ‘n proses gebring wat intussen afgehandel is, en is daarna opgevolg deur nie minder nie as drie verdere beslissings – waarvan geeneen uitgedaag is,” het Ponnan gesê.
Die regter het daarop gewys dat die prokureurs wat opdrag gegee is om Mkhwebane in die appèl te verteenwoordig, nie deur haar opvolger, Kholeka Gcaleka, namens die Hoofstuk 9-instelling gemagtig is nie.
“Die standpunt wat deur die respondente deurgaans ingeneem is, was nog altyd dat me Mkhwebane die mantel van haar kantoor onbehoorlik gebruik het om haar persoonlike belange (en nie dié van die kantoor van die openbare beskermer nie) in die litigasie te bevorder.”
Ponnan het verder gesê dat Mkhwebane reeds uit haar amp onthef is as gevolg van haar vervolging, dus het die Artikel 194-komitee opgehou om te bestaan.
“Nadat sy haar verwydering as openbare beskermer nie betwis het nie (of selfs probeer het om dit te doen), hou die aanbevelings en resolusies wat op haar verwydering uitloop, dus stand.
“Ten spyte van haar uitdaging voor die hooggeregshof wat lank reeds deur hierdie gebeure ingehaal is, poog me Mkhwebane om in die appèl vol te hou.
“Sy doen ‘n beroep op hierdie hof om ondersoek in te stel na die wettigheid van drie interlokutêre uitsprake, gemaak tydens die ondersoek deur die Artikel 194-komitee en sy vra dat daardie uitsprake tersyde gestel en vervang word.
“Maar die ondersoek is verby, die Nasionale Vergadering het haar aangekla, sy is uit haar amp verwyder en ’n nuwe openbare beskermer is aangestel,” het die regter gesê.
“Verder, ingevolge artikel 183 van die Grondwet, het me Mkhwebane se nie-hernubare termyn van sewe jaar sy verloop gehad.
“Daar kan nouliks ‘n uitdaging wees vir enige van daardie besluite, aangesien haar vaste ampstermyn in elk geval middel Oktober 2023 sou geëindig het as sy nie verwyder was nie. Herstel in die amp is dus grondwetlik en feitelik onmoontlik.”
Daarom het Ponnan beslis dat daar nie ‘n behoorlike appèl voor hierdie hof was nie, nóg ‘n appellant om dit te vervolg nie.
In hierdie geval het die regter bevind dat Mkhwebane se aansoek, wat beskryf word as “vanselfsprekend dood by aankoms”, van die rol geskrap moet word.
“Die spyt is dat onverdiende appèlle, soos hierdie, nie net die onmiddellike partye en die hof raak nie (wat toenemend met oorbelaste hofrolle moet handel), maar ook ander litigante wie se sake werklik die aandag van hierdie hof verdien.
“Daardie litigante moet in die ry wag terwyl ons ligsinnige appèlle soos hierdie verwerk.
“In die gevolg, word die appèl van die rol geskrap met koste, insluitend dié van twee advokate, wat deur me Busisiwe Mkhwebane betaal moet word,” lui Ponnan se uitspraak.
