Geen stappe is gedoen om onreëlmatige, vrugtelose en verkwistende uitgawes te voorkom nie, aldus die ouditeur-generaal se kantoor
Die Suid-Afrikaanse Lugdiens (SAL) het nog nie opgetree teen amptenare wat verband hou met die lugdiens se onreëlmatige uitgawes oor ‘n tydperk van vier jaar nie.
Amptenare van die Ouditeur-Generaal van Suid-Afrika (AGSA) het Dinsdag hul bevindinge aan die Parlement se Staande Komitee oor Openbare Rekeninge (Skopa) voorgelê en LP’s ingelig oor die finansiële prestasie van sowel die SAL as die Passasierspooragentskap van Suid-Afrika (Prasa).
Die SAL het in Desember 2019 tot sakeredding oorgegaan en het in April 2021 uit die proses gekom.
Intussen het Prasa ook ernstige uitdagings in die gesig gestaar, wat gely het onder jare se korrupsie en wanbestuur gekoppel aan staatskaping.
Albei ondernemings in staatsbesit (SOE’s) was oor die jare die ontvangers van aansienlike staatsreddingsbuitings.
SAL se oudituitkoms
Tydens die vergadering het AGSA se uitvoerende hoof, Fhumulani Rabonda, die parlementêre komitee ingelig dat oudits wat op die SAL uitgevoer is, net tot die 2021/2022-boekjaar, wat Maart in 2022 geëindig het, duur.
Die oudit vir die 2022/2023 finansiële jaar was nog aan die gang, maar naby voltooiing.
“Die verwagting is dat ons teen middel-Oktober klaar moet wees met die oudit vir die finansiële jaar wat op 31 Maart 2023 geëindig het,” het hy gesê.
Die oudit vir die 2023/2024-boekjaar het nog nie begin nie, aangesien die SAL nog sy finansiële state by die ouditeur-generaal se kantoor moet indien.
“Dit is nog ‘n agterstand waarmee ons te doen het,” het Rabonda bygevoeg.
AGSA se senior ouditbestuurder Thato Kunene het aangedui dat van die R38,1 miljard wat die SAL sedert 2018 ontvang het, R27,6 miljard na die sakereddingsproses gedeponeer is.
“Tans word die SAL ten volle deur ekwiteit gefinansier. Daar is geen lenings nie; alles is afgehandel,” het die OG-amptenaar Dinsdag aan die komitee gesê.
Kunene het ook die SAL se ouditresultate oor ‘n tydperk van vier jaar bespreek en opgemerk dat die algehele uitkoms ‘n vrywaring was.
“Van ons kant af kon ons nie voldoende ouditbewyse kry om uit te druk of die finansiële state betroubaar kan wees of nie, so dit was die grootste struikelblok wat ons gehad het.
“Dit was as gevolg van die gebrek aan voldoende vaardighede en kapasiteit om geloofwaardige finansiële state op te stel en om die ouditproses te ondersteun.”
“Hierdie afgekeurde ouditmening dui daarop dat die SAL ‘n omgewing het wat nie daarin slaag om robuuste finansiële bestuurstelsels en geloofwaardige rekords te implementeer nie.”
SAL onreëlmatige uitgawes
Volgens Kunene het die SAL se onreëlmatige uitgawes van R22 miljard in die 2017/2018-boekjaar tot R44,5 miljard teen die 2021/2022-boekjaar gestyg.
Onreëlmatige uitgawes word in die Wet op Openbare Finansiële Bestuur (PFMA) gedefinieer as “uitgawe anders as ongemagtigde uitgawes, aangegaan in stryd met of wat nie in ooreenstemming is met ‘n vereiste van enige toepaslike wetgewing nie”.
Boonop het vrugtelose en verkwistende uitgawes van R24,8 miljoen tot R207 miljoen toegeneem.
Geen stappe is gedoen teen die amptenare verantwoordelik vir die uitgawes nie.
“Ons kon nie voldoende bewyse kry dat die ondersoeke gedoen is teen die bewerings van die finansiële wangedrag wat deur die amptenare gepleeg is nie en wat vir die vier jaar van toepassing is.
“Ons het opgemerk dat stappe nie gedoen is om onreëlmatige, vrugtelose en verkwistende uitgawes vir die betrokke vier jaar te voorkom nie.”
Prasa ouditmening
Intussen het Prasa onreëlmatige uitgawes van R3,8 miljard in die 2022/2023-boekjaar aangeteken, ‘n toename vanaf die vorige jaar, grootliks weens nie-nakoming van voorsieningskettingbestuursprosesse.
Ten spyte hiervan het die entiteit ‘n “groot mylpaal” bereik deur ‘n gekwalifiseerde ouditmening te ontvang.
Vanaf 2018/2019 tot 2021/2022 boekjare het die ouditeur-generaal se kantoor deurgaans ‘n vrywaring aan Prasa uitgereik.
“Daar was ‘n verbetering aan die finansiële kant, wat hoofsaaklik die gevolg was van die bestuur wat moeite gedoen het … om seker te maak dat hulle die bateregister regmaak,” het AGSA se korporatiewe uitvoerende hoof, Corné Myburgh, gesê.
Daarbenewens het Prasa se vrugtelose en verkwistende uitgawes van R302 miljoen in 2021/2022 tot R179 miljoen in 2022/2023 afgeneem.
