Sommige mynwerkers het reeds teruggegaan werk toe om geld te verdien en die liggame van hul kollegas te repatrieer
’n Mosambiekse gesin in Springs rou oor die dood van ’n geliefde nadat die polisie verlede maand op informele mynwerkers in Daggafontein toegeslaan het.
Earnest Macaringue (45) het op 12 September aan brandwonde beswyk, wat die dodetal sedert die operasie op sewe te staan bring, volgens verteenwoordigers van die African Global Diaspora Network en lede van die Mosambiekse gemeenskap in Springs.
Macaringue was onder die groep informele mynwerkers wat ten tyde van Operasie Vala Umgodi op 26 Augustus verbrand is. Hy is in die Pholosong-hospitaal opgeneem.
Die operasie is deur die Suid-Afrikaanse Polisiediens (SAPD), die Suid-Afrikaanse Nasionale Weermag (SANW) en die Ekurhuleni-metropolisiedepartement uitgevoer.
Macaringue, ‘n mynwerker vir meer as vyf jaar, het saam met drie familielede gaan werk wat ook hul bestaan gemaak het deur goud te verwerk by ‘n ou mynhoop in Daggafontein. Volgens sy seun, Nelio, het hulle langs ’n nabygeleë rivier die riete ingejaag om vir die polisie weg te kruip.
Dit is nie duidelik hoe die riete tydens die klopjag aan die brand geslaan het nie, maar die polisie is daarvan beskuldig dat hulle dit aan die brand gesteek het. Die brand het die wegkruipmynwerkers verras. Nelio het toegekyk hoe sy pa sukkel om die vlamme te ontsnap.
“My pa het daarop aangedring om ons almal te red en het geweier om te vertrek totdat almal buite gevaar was,” het Nelio Macaringue gesê. “Maar die hele tyd was hy in pyn.”
Nelio, wat onlangs van sy brandwonde herstel het, het gesê die gesin het altesaam R7 500 vir sy pa se mediese rekeninge betaal.
Afgesien van Macaringue, is die dooies almal Zimbabwiërs, volgens die African Global Diaspora Network.
Families van die oorledenes was in kontak met Zimbabwe en Mosambiekse ambassades vir hulp met die verwerking van papiere en die repatriasie van die liggame.
Regsgeding beplan
Voorsitter van die African Diaspora Global Network, dr Vusumuzi Sibanda, het gesê die organisasie beplan om ‘n regsgeding teen die ministers van polisie en verdediging te loods na aantygings dat die brand deur iemand van die weermag of die polisie gestig is.
“Ons beplan om die ministers van polisie en verdediging te dagvaar sodra ons al die bewyse ingesamel het,” het hy gesê.
Sibanda het na die voorval verwys as ‘n “barbaarse en skelm daad”. Hy het gesê ‘n onderdrukking van informele mynbou is nie noodwendig verkeerd nie, want dit kan lei tot die arrestasie van bendelede en skelmgroepe. “Maar wat verkeerd is, is die moord op weerlose mense wat ’n bestaan probeer verdien.”
Brenda Muridili, Gautengse polisiewoordvoerder, het gesê ‘n geregtelike doodsondersoek is geopen en die Onafhanklike Polisie-ondersoekdirektoraat (Opod) is ingelig oor beskuldigings dat wetstoepassers die brand gestig het.
Daggafontein se inwoners het gesê die presiese getal dooies en beseerdes is nog nie bekend nie.
“Mynwerkers wat in die omgewing werk is nie net van Daggafontein nie; ons het mense wat van Payneville, Springs, Kwa-Thema en ander plekke kom wat mans en vroue insluit. Daarom is dit vir ons moeilik om te weet of alle geaffekteerde mense gevind is,” het George Nyalunga, ’n verteenwoordiger van die Mosambiekse gemeenskap, gesê. Hy het gesê drie Mosambiekers is in die hospitaal opgeneem, insluitend ‘n vroulike mynwerker.
Onverwags
Nyalunga, wat al vyf jaar ‘n mynwerker is, het gesê die werk help hom om na sy vrou en twee kinders in Mosambiek om te sien. Hy het gesê die brand was die ergste voorval wat hy nog gesien het.
“Ons is al die jare in hegtenis geneem en die polisie het rubberkoeëls afgevuur, maar niemand is ooit doodgemaak nie. Om te sien hoe mense lewendig verbrand word, is nie iets wat ons ooit verwag het nie,” het hy gesê.
Newman Chimutsi het gesê drie van sy broers is erg beseer. Hy het gesê twee is ontslaan, maar een is steeds in die hospitaal. Die gesin sukkel om geld vir sy behandeling in te samel. Hy het ook effens verbrand, maar het herstel. As hy ‘n kans kry, sal hy teruggaan Zimbabwe toe, het hy gesê.
Terug by die werk
Sommige mynwerkers het reeds teruggekeer werk toe ondanks die klopjag en twee opvolgoperasies. ‘n Mynwerker, wat sy naam as Kuda genoem het, het gesê hy en ander is gedwing om terug te gaan werk toe om geld in te samel om die liggame van hul vriende te repatrieer en om 12 ander wat nog in die hospitaal is, te help. Hy het gesê die repatriasie van ‘n liggaam kos tot R30 000.
“Ons werk vreedsaam, en ons steel van niemand nie.
“Sommige van ons het geen ander manier om werk te kry nie, en dit is die enigste manier waarop ons kan help om ons vriende se liggame te repatrieer,” het hy gesê.
Agripa Kekana, wat oorspronklik van Polokwane is, sê hy werk van Maandag tot Saterdag saam met sy vrou, Tatenda Sithole, om klippe te sorteer en goud te verwerk. Sy vrou dra hul nege maande oue baba op haar rug terwyl sy werk. Hulle neem die inhoud huis toe, en Kekana reël om die goud te verwerk voordat dit verkoop word. Hulle maak tot R5 000 per twee weke.
“Ons het baie vroue wat hier saam met ons werk. Volgende keer, wanneer die beamptes daaraan dink om die ergste te doen, moet hulle weet dat ons vroue en kinders hier het,” het hy gesê.
