Pretoria vra ‘genade’ vir Frik Potgieter en Peter Huxham en sê hulle kan nie buite die wet optree om die twee Suid-Afrikaners tuis te kry nie.
Die Suid-Afrikaanse regering weier om die “losprys” te betaal wat hy gesê het die regering van Ekwatoriaal-Guinee eis vir die vrylating van twee Suid-Afrikaanse ingenieurs wat vir meer as 500 dae in Ekwatoriaal-Guinee tronk toe gestuur is op wat wyd geglo word as vervalsde klagtes.
“In wese is die eis vir ‘n losprys” wat betaal moet word vir die vryheid van Frik Potgieter en Peter Huxham, het Zane Dangor, die direkteur-generaal van internasionale betrekkinge en samewerking, verlede week aan die parlement gesê.
Pretoria glo duidelik, net soos Potgieter en Huxham se families, dat hulle verlede jaar gearresteer, skuldig bevind en gevonnis is op aanklagte van vals dwelmbesit en handeldryf in weerwraak vir die Wes-Kaapse hooggeregshof wat ‘n superjag en twee luukse Kaapstadse huise wat deur Ekwatoriaal-Guinee se playboy, vise-president, Teodoro Nguema Obiang Mangue besit is, geskut het.
Dangor het verlede Woensdag aan die Parlementêre Portefeuljekomitee oor Internasionale Betrekkinge en Samewerking gesê SA sal nie ‘n losprys betaal nie omdat hy “nie buite die grense van wat wetlik tot ons beskikking is kan optree nie”. Hy het gesê die Britse regering voel dieselfde. (Dit is ook betrokke omdat Huxham ‘n dubbele VK-SA burger is.)
Twee weke gelede het Pretoria ‘n demarche – ‘n diplomatieke protes – aan Ekwatoriaal-Guinee se ambassadeur in Pretoria, Librada Ela Asumu, uitgereik en haar ontbied om sy kommer oor die voortgesette aanhouding van die twee mans uit te spreek.
SA se ambassadeur in Ekwatoriaal-Guinee, Nolufefe Dwabayo, het die land se minister van buitelandse sake in die hoofstad, Malabo, besoek om dieselfde kommer uit te spreek.
Verlede week het Chrispin Phiri, die woordvoerder van Ronald Lamola, minister van internasionale betrekkinge en samewerking, SA se diplomatieke betogings in die openbaar op ‘n perskonferensie aangekondig.
Hy het gesê die SA amptenare het met Ekwatoriaal-Guinee die Potgieter- en Huxham-families se bekommernisse aangespreek, “sowel as die kwessie van beperkte toegang wat aan ons amptenare en die families van die aangehoude individue toegestaan is”.
Dangor het aan die portefeuljekomitee gesê dit is ongewoon dat sy departement so ‘n openbare verklaring maak, maar Suid-Afrika voel dit is nodig, want al kon hy nie bewys dat die arrestasies van Potgieter en Huxham met die Kaapstadse hooggeregshofbevel verbind word nie. “Die soort stellings wat gemaak is, was dat as jy, as die Suid-Afrikaanse regering, die hooggeregshofbevel ongedaan maak, sal ons die twee mans vrylaat.
“Natuurlik moes ons aandui dat ons geen magte het oor hooggeregshofbeslissings nie hier of daar nie,” het Dangor gesê.
In plaas daarvan het Suid-Afrika verskeie diplomatieke ingrypings op amptelike, ministeriële en presidensiële vlak gemaak om genade vir die twee mans te vra.
Die regering van Ekwatoriaal-Guinee het sy “diepste verbystering” oor die kommer uitgespreek deur die Suid-Afrikaanse regering en het ten sterkste ontken dat die saak teen Potgieter en Huxham enigiets te doen het met die beslaglegging op vise-president Obiang se besittings.
Die Sentraal-Afrika-land se ministerie van buitelandse sake het ‘n verklaring uitgereik waarin hy die redes vir die kommer wat deur die SA regering uitgespreek is, “verwerp”. Dit het daarop aangedring dat Potgieter en Huxham gearresteer en aangekla is “vir ‘n beweerde misdaad teen openbare gesondheid in die vorm van onwettige handeldryf en besit van dwelms, veral kokaïen, met die Ekwatoriaal-Guinese staat wat benadeel is …”
Dit het bygevoeg dat hulle “daarna deur ‘n finale hofuitspraak, as krimineel verantwoordelike outeurs gevonnis is tot 12 jaar gevangenisstraf en ‘n billike en proporsionele vergoeding vir siviele aanspreeklikheid, soos bepaal deur die huidige Strafkode”.
Daar word gesê dat die twee mans “voldoende regsverteenwoordiging gehad het” deur die hele saak en is “al die regswaarborge wat in die geldende regstelsel voorsien word, gegee.” Hulle het ook gereelde konsulêre bystand ontvang in ooreenstemming met die internasionale konvensies wat oor die aangeleentheid van krag is.”
Die Ekwatoriaal-Guinese regering het enige verband tussen die saak teen Potgieter en Huxham “en beweerde besondere belange van die Ekwatoriaal-Guinese owerhede” ten sterkste verwerp.
Hierdie laaste punt het klaarblyklik verwys na die vermoedens van Potgieter en Huxham se families en vele ander dat hulle op 9 Februarie 2023 gearresteer is omdat die Wes-Kaapse hooggeregshof twee dae tevore Obiang se seiljag geskut het na ‘n hofbevel vroeër beveel het om beslag te lê op sy twee luukse huise in Kaapstad.
Dit was om die R39,9 miljoen in te samel wat die hof Obiang beveel het om ‘n ander Suid-Afrikaner, Daniel Janse van Rensburg, te betaal weens Obiang se aandadigheid aan sy onwettige aanhouding in Ekwatoriaal-Guinee vir sowat 400 dae sewe jaar gelede.
Phiri het aan Daily Maverick gesê dat hy verkies het om nie op Ekwatoriaal-Guinee se verklaring kommentaar te lewer nie. DM
