Wayne Duvenage is ‘n sakeman en entrepreneur wat ‘n burgerlike aktivis geword het. Na aanleiding van voormalige poste as HUB van AVIS en president van SA Voertuighuur- en -verhuringsvereniging, staan Duvenage sedert sy ontstaan in 2012 aan die hoof van die Organisasie wat belastingmisbruik ongedaan maak.
Onlangse aankondigings van Lugverkeernavigasiedienste het enorme koste en ongerief vir lugrederye en passasiers veroorsaak. Dit is tyd vir ‘n ondersoek na die gedrag van die senior bestuur en direksie van hierdie kritieke entiteit.
Die afgelope weke het ons kommerwekkende aankondigings van Air Traffic Navigation Services (ATNS) gesien, wat gelei het tot beperkings op vliegtuiglandings en opstygings by baie lughawe-aanloopbane regoor die land.
Hierdie ontwikkelings is om verskeie redes baie kommerwekkend, onder meer die potensiële impak op die veiligheid van die vlieënde publiek. Die uitwerking op die lugrederybedryf en reisigers was ernstig, met vliegtuie wat nie in die nag of in swak weer kon land nie.
Dit het vlieëniers by geleentheid gedwing om patrone vas te hou terwyl hulle gewag het dat toestande met swak sigbaarheid verbeter of na ander lughawens herlei word. Die koste en ongerief vir lugrederye en passasiers is enorm.
Hoe het ons hier gekom? Wat het gebeur om sulke wanorde te veroorsaak in hierdie deurslaggewende regeringsbeheerde organisasie, wat die taak het om Suid-Afrika se lugruim te ontwerp, bestuur en optimaliseer om veilige en doeltreffende navigasie te verseker?
Die toerisme- en reisbedrywe is sterk aangewese op die gladde werking, langtermynbeplanning en professionaliteit van ATNS. Gevolglik is die organisasie se leierskap – of behoort ten minste te wees – deeglik bewus van vereiste standaarde en die behoefte om doeltreffend te beplan om opdaterings aan vereiste protokolle, lughawevlugontwerpe vir elke aanloopbaan, tesame met toerustingopgraderings te implementeer.
Vir dit om te gebeur, moet ATNS beman word deur bekwame, goed opgeleide personeel wat verantwoordelik is vir elke komponent om aan beide plaaslike en internasionale veiligheidsvereistes te voldoen.
Wanneer ATNS versuim om sy verantwoordelikhede na te kom, ontstaan daar onvermydelik probleme, waarvan ons nou getuig. Hierdie kwessies het nie net ‘n paar weke gelede begin nie; hulle het meer as ‘n jaar gelede begin toe die SA Burgerlugvaartowerheid (SACAA) kommer uitgespreek het oor die gebrek aan behoorlike proses wat by ATNS gevolg word.
Na ‘n verlenging van 12 maande het ATNS daardie sperdatum gemis en teësinnig het die SACAA weer ‘n verdere ses maande verlenging vir ATNS gegee om sy huis in orde te kry. Dit is nie verbasend dat ATNS ook daardie sperdatum misgeloop het nie.
Die onlangse verskonings van ATNS, wat verklaar dat dit “werk daaraan om vertragings te verminder en die impak op lugrederye en passasiers te verminder”, doen min om die feit aan te spreek dat hierdie situasie voorkombaar was. Eenvoudig gestel, die ATNS-bestuur moes nooit toegelaat het dat dinge in hierdie mate versleg nie.
Uitkontraktering neem toe
‘n Nader kyk na wat gebeur het, toon dat senior bestuurders en die direksie by ATNS hul leierskap- en toesigfunksies tekort skiet.
Jare se gevestigde prosesse wat ontwerp is om goeie bestuur, robuuste interne beheermaatreëls en oudits te verseker, is blykbaar verwaarloos. Rooi vlae, bekommernisse en klagtes wat deur personeel en eksterne klante geopper is, is blykbaar geïgnoreer.
Dit het op sy beurt gelei tot ‘n terugslag van sommige binne die ATNS-leierspan wat blyk te wees óf oorweldig óf gedryf deur ander agendas, wat lei tot nie net die verlies van noodsaaklike vaardighede nie, maar ook die kantlyn, kasty of skorsing van diegene wat praat of moeilike vrae vra.
Daar is kommerwekkende tekens dat senior ATNS-bestuur toelaat dat noodsaaklike funksies wat tipies deur interne personeel hanteer word, aan eksterne diensverskaffers uitgekontrakteer word. Sommige van hierdie verskaffers word glo beman deur voormalige ATNS-werknemers wat óf hul eie maatskappye gestig het óf by ander firmas aangesluit het wat nou dienste aan ATNS verskaf of wil lewer.
Wat eens ‘n hoogs doeltreffende en funksionele instelling was, ontrafel nou in ‘n uitputting van sy interne bevoegdhede en begin staatmaak op eksterne verskaffers. Hierdie verskaffers kan dan mettertyd hoër fooie eis, aangesien hulle ‘n verswakte instelling kan uitbuit, ‘n baie soortgelyke patroon wat in baie disfunksionele regeringsorganisasies en munisipaliteite na vore gekom het, wat hul vermoë verloor om selfversorgend en gedissiplineerd te wees in die uitvoering van hul mandaat.
Dit is die speelboek wat ontvou het toe Dudu Myeni, wat eens die voorsitter van die Suid-Afrikaanse Lugdiens (SAL) was, soortgelyke misstappe gemaak het in die poging om kritieke funksies soos sy tesourie en vliegtuigfinansiering aan eksterne verskaffers uit te kontrakteer teen potensieel buitensporige koste vir die lugdiens. Terwyl daardie besluit betyds in oënskou geneem is, was dit nie genoeg om ‘n magdom ander growwe wanbestuuraktiwiteite te voorkom wat die lugredery uiteindelik in sakeredding geplaas het nie, en vir Myeni om lewenslank as ‘n misdadige direkteur verklaar te word.
Ondersoek nodig
Gegewe hierdie ontwikkelings by die ATNS, is dit duidelik om te sien waarom sy bestuur onlangs aansienlike tariefverhogings versoek het, wat noodwendig die koste van vlugreise in Suid-Afrika sal opjaag.
Afgesien van die groot bonusse wat ATNS-bestuur soek – bonusse wat hulle beslis nie verdien nie gegewe die organisasie se onlangse ondoeltreffendheid – wat regverdig sulke bo-inflasieverhogings?
Die behoefte om verouderingstelsels en tegnologie op te gradeer mag werklik wees, maar dit dui weer op swak bestuur en die versuim om rekening te hou met hierdie nodige opgraderings deur behoorlike beplanning en voorsiening wat vir toekomstige stelsel- en toerustingopgraderings toegewys is.
ATNS blyk op die pad te wees om nog ‘n mislukte regeringsinstelling te word, sonder die versiendheid, leierskap en beheermaatreëls wat nodig is om die wêreldklasorganisasie te bly wat dit eens was.
In Junie 2023 het die direkteur-generaal van die Internasionale Lugvervoervereniging (IATA), Willie Walsh, beide die Lughawensmaatskappy van SA (ACSA) en ATNS gekritiseer as “grusame voorbeelde van lughawens en lugnavigasiediensverskaffers wat die koste van hul ondoeltreffendheid verskuif na lugrederye”. Hy was nie verkeerd nie.
Dit is tyd dat die nuwe minister van vervoer, Barbara Creecy, ‘n deeglike onafhanklike ondersoek laat doen na die gedrag en gebrek aan bestuur wat deur die senior bestuur en direksie van hierdie kritieke entiteit toegepas word. DM
