Roekeloosheid, nalatigheid en wangedragsake kan die Suid-Afrikaanse Polisiediens (SAPD) meer as R65,3 miljard kos.
Senzo Mchunu, minister van polisie, het die afgelope week in ‘n skriftelike parlementêre reaksie onthul dat dit die syfer is van voorwaardelike aanspreeklikhede verbonde aan regseise teen die departement.
“Die totale aantal deliktuele eise wat tot einde Junie 2024 teen die SAPD hangende is 43 954 ten opsigte van beweerde roekeloosheid, nalatigheid en wangedragsake,” het Mchunu gesê.
Die totale bedrag van voorwaardelike aanspreeklikhede (‘n verpligting wat die entiteit dalk moet betaal, afhangende van die uitkoms van ‘n toekomstige gebeurtenis, soos ‘n hofsaak) teen SAPD word nou op R65,360,878,668 geraam. – gelykstaande aan net minder as R1,5 miljoen per eis.
Vergelyk dit met data wat in SAPD se mees onlangse jaarverslag verskaf word, is dit meer as R273 miljoen hoër as die R65,08 miljard wat vir die boekjaar geëindig Maart 2023 aangeteken is.
Dit is aansienlik hoër as die R20,6 miljard wat in 2012 aangeheg is, en R16,6 miljard in 2011.
Hierdie voorwaardelike aanspreeklikheidsbedrag “weerspieël egter nie noodwendig die bedrae waarop eisers regtens geregtig is nie, en ook nie die bedrae wat uiteindelik betaal word nie,” het SAPD gesê.
“Afhangende van die aard van ‘n eis, is die gemiddelde bedrag vergoeding wat toegestaan is slegs ‘n klein fraksie van die bedrag geëis,” het dit bygevoeg.
Die eise kan spruit uit verskeie gebeure, soos onwettige arrestasie en aanhouding, aanranding, skietvoorvalle, korrupsie, voertuigbotsings en ander.
SAPD se 2024/25 Jaarlikse Prestasieplan toon dat die wetstoepassingsliggaam ondanks groot begrotingsverhogings steeds sukkel om die land se stygende misdaadsyfers te beheer.
Een van die grootste probleme waarmee die SAPD te kampe het, is ‘n toenemende bevolking waarmee nuwe polisiewerwings nie kan byhou nie.
Volgens die verslag sluit sommige van sy ander dringendste interne uitdagings in:
- Lae moraal van lede;
- Verhoogde werklading;
- SAPD-lede betrokke by misdaad;
- Veroudering, onvoldoende infrastruktuur;
- Onvoldoende hulpbronne;
- Behoefte aan modernisering;
- en “verminderde begrotingstoewysings.”
Kwessies van swaarmoedigheid
Safer Spaces beklemtoon dat ‘n opkomende maar endemiese kwessie in Suid-Afrika dié van polisiebrutaliteit is.
“Suid-Afrika het nie net die kultuur van polisiebrutaliteit as die nalatenskap van die verlede geërf nie, maar het die aanvaarding van sulke kriminele gedrag geërf deur die versuim om die polisie aanspreeklik te hou vir hul kriminele dade van polisiebrutaliteit,” het Safer Spaces gesê.
Navorsers dr. John Motsamai Modise van die SAPD en dr. Philly Masogo het dit onlangs beaam en beklemtoon dat “SAPD steeds met kwessies worstel” soos:
- Polisiebrutaliteit: Bewerings van buitensporige geweld en brutaliteit erodeer die publiek se vertroue.
- Korrupsie: Korrupsie binne die SAPD verswak die doeltreffendheid daarvan en ondermyn openbare vertroue.
- Ondoeltreffendheid: Misdaadsyfers bly hoog, wat lei tot ‘n persepsie dat die SAPD nie voldoende gemeenskapsbehoeftes aanspreek nie.
Hulle sê dat hierdie sake van roekeloosheid, nalatigheid en wangedrag hoogty vier omdat “die Suid-Afrikaanse Polisiediens ‘n kritieke uitdaging in die gesig staar weens ‘n gebrek aan wydverspreide aanspreeklikheidsleierskap.”
Modise en Masogo vra vir die prioritisering van aanspreeklikheidsleierskap om sommige van hierdie ellende aan te pak, aangesien dit “‘n kultuur van deursigtigheid bevorder en ‘n verbintenis tot etiese gedrag toon.”
“Dit kan help om die publiek se vertroue in die SAPD te herbou, wat deur bewerings van brutaliteit en korrupsie geërodeer is.”
“Om met ’n sterk morele kompas te lei en ander aan te moedig om voorbeeld te volg is van kardinale belang [aangesien ’n] duidelike stelsel van aanspreeklikheid wangedrag en korrupsie binne die SAPD afskrik,” wat dikwels hierdie sake teen SAPD tot gevolg het, het die navorsers gesê.
Deur aanspreeklikheidsleierskap aan te neem, sê die navorsers dat die SAPD vier sleuteldoelwitte kan bereik, en hierdie wangedragsake tot niet kan bring, wat insluit:
- Herwin Openbare Vertroue deur deursigtig te wees en etiese standaarde te handhaaf, om die publiek te wys dat beamptes aanspreeklik gehou word vir hul optrede.
- Bekamp korrupsie deur duidelike aanspreeklikheidsmeganismes wat regverdige ondersoeke en toepaslike gevolge vir wangedrag verseker, en sodoende etiese gedrag bevorder.
- Verbeter prestasie deur ‘n kultuur van voortdurende verbetering en aanspreeklikheid te bevorder, wat help om uit foute te leer en beamptedoeltreffendheid te verbeter.
“Safer Spaces” het ook ‘n paar voorstelle verskaf om sulke roekeloosheid, nalatigheid en wangedragsake te voorkom, insluitend:
- Verbeter Polisie-opleiding: SAPD-opleiding moet werklike uitdagings aanspreek, en fokus op die doeltreffende hantering van openbare betogings, klopjagte en stop-en-deursoek-operasies. Opleiding moet ook onderhoudvoeringvaardighede en die vermoë insluit om polisie-aksies aan die publiek te verduidelik.
- Verontagsaam bewyse van buitensporige geweld: Inligting wat deur marteling of oormatige geweld verkry is, behoort ontoelaatbaar in die hof te wees. Dit kan sulke praktyke ontmoedig en die polisie aanmoedig om wettige metodes te gebruik om bewyse in te samel.
