Minister in die presidensie, Khumbudzo Ntshavheni, het die media ‘n dag ná die beëdiging van die regering van nasionale eenheid se uitvoerende gesag toegespreek en die kollektiewe aard van die onderneming beklemtoon – en gesê GNU-prioriteite sal op die Nasionale Ontwikkelingsplan van 2012 gegrond wees.
GNU-ministers wat reeds hul stempel op hul departement wil afdruk, moet hul maar hul perdjies se stange vashou.
Dit was die boodskap van minister in die presidensie, Khumbudzo Ntshavheni Donderdag, wat joernaliste in Kaapstad toegespreek het.
“Wie ook al gesê het ‘dit is die beleid wat ek gaan implementeer’ – nee. Wie ook al gesê het ‘dit is die prioriteit wat ek gaan implementeer’ – nee,” het Ntshavheni gesê.
’n Aantal DA-ministers het reeds openbare uitsprake gemaak oor aksies en prioriteite wat hulle van plan is om onmiddellik binne hul departemente na te streef.
Maar Ntshavheni het gesê voordat prioriteite of strategiese planne vir enige departemente vasgestel kan word, moet daar bespreking en ooreenkoms wees by die Kabinetslekgotla wat vir 11 en 12 Julie 2024 geskeduleer is.
Die minister het aangedui dat departementsdirekteure-generaal besig is om die manifes van al die ondertekenaars van die GNU te ontleed om voorgestelde prioriteite en ‘n program van aksie aan die Kabinet voor te lê. Dit sal weerspieël word in die Mediumtermyn Strategiese Raamwerk (MTSR) wat deur die President by die opening van die Parlement op 18 Julie 2024 aangebied sal word.
Sy het egter beklemtoon dat die GNU se keuse van prioriteite in lyn gebring sal moet word met die Nasionale Ontwikkelingsplan (NOP) wat in 2012 aanvaar is.
Almal vir een en een vir almal
Ntshavheni het ‘n punt daarvan gemaak om die konsep van “kollektiewe verantwoordelikheid” uit te lig wat nou op die skouers van alle lede van die GNU val.
“Daar is geen enkele minister wat ‘n besluit van die kabinet aan hulself kan onteien nie,” het sy gesê.
Ntshavheni het verduidelik dat alle kwessies wat nie “roetine, departementeel-spesifieke” sake is nie, eers na die Kabinet verwys moet word vir ‘n besluit.
“Dit moet beklemtoon word dat beide die president en individuele ministers verbind is daartoe om kwessies van beleid en belangrike besluite na die kabinet te verwys,” het sy gesê.
“Versuim om dit te doen, kan die geldigheid van so ’n besluit ondermyn.”
Die minister het ook gesê lede van die GNU moet hulself beskou as dat hulle “hulleself ineengestort het in ‘n regerende party” wat as ‘n gedissiplineerde kollektief sou optree.
“Jy kan nie ’n adjunkminister van die UDM [Verenigde Demokratiese Beweging] wees en dan die regeringsbesluit gaan teenstaan nie,” het Ntshavheni gesê.
Sy het beklemtoon dat die Kabinet nie funksioneer deur oor besluite te stem nie, maar deur konsensus te bereik deur bespreking, al was daar vorige kwessies waaroor die Kabinet “baie heftig verskil het”.
Op die vraag op watter spesifieke dooiepunt of konflikbrekingsmeganismes die GNU-kabinet sou staatmaak, het Ntshavheni skynbaar voorgestel dat baie op president Cyril Ramaphosa se persoonlike onderhandelingsvaardighede sou neerkom. Andersins sal andersdenkende partye “mekaar moet gaan soek”.
Kiesers moet die koste van opgeblase kabinet opsuig
Ntshavheni het haar inligtingsessie begin deur die grootte van die nuwe Kabinet te erken en gesê die verkiesingsuitslag beteken dat dit “nie meer moontlik is vir die President om die onderneming na te kom wat hy voorheen gemaak het om die aantal portefeuljes in die Nasionale Dagbestuur te verminder nie” as gevolg van die hoeveelheid partye wat geakkomodeer moet word.
Op ‘n vraag oor kommer oor die koste van hierdie opgeblase kabinet, het Ntshavheni gesê dit is ‘n uitkoms van kiesers se keuses – en het aangedui dat as kiesers ongelukkig is, hulle dit moet oorweeg om verskillende keuses in die volgende verkiesing te maak.
Kiesers moet aanvaar dat “om limonade van suurlemoene te maak”, daar ‘n koste is, het Ntshavheni gesê.
