Sonder bewaringsaksie staar die Botha’s Lark, Suid-Afrika se mees bedreigde landvoëlspesie, uitwissing in die gesig so vroeg as 2025. Met ‘n geskatte 340 voëls wat in die natuur in Suid-Afrika oorgebly het, het die spesiebevolking oor die afgelope dekade met 90% afgeneem.
Die Botha’s Lark of te wel die Vaalrivierlewerik, ‘n klein bruin voël met ‘n oranje-pienk keëlvormige snawel, endemies aan Suid-Afrika en gevind in grasvelde langs die platorand van suidwestelike oos-Transvaal, is onder ernstige bedreiging van uitsterwing.
Die spesie word nie voldoende beskerm in natuurreservate nie en grasvelde word nie voldoende as ‘n plantegroeitipe bewaar nie.
Hanneline Smit-Robinson, hoof van bewaring by BirdLife Suid-Afrika, het aan Daily Maverick gesê: “As ons kyk na die afname, tensy daar ‘n ernstige ingryping is, kan die spesie so vroeg as 2025 uitgesterf word.”
Die spesie, Spizocorys fringillaris, het ‘n klein en beperkte verspreiding in die grasvelde van Suid-Afrika, waarvan 34% onomkeerbaar getransformeer is met minder as 2% wat formeel beskerm word, volgens ‘n artikel in die South African Journal of Science.
Hierdie ietwat onbeskryflike voël was vroeër die meeste teenwoordig rondom die Wakkerstroom Hoëveld, met ‘n klein bevolking wat histories in die Daggakraal-gemeenskapstreek in suidelike Oos-Transvaal geleë is. Voëlgidse van hierdie gebied het egter al twee jaar lank kennis geneem van die algehele verdwyning daarvan.
Dr David Ehlers Smith, wetenskap en ruimtelike beplanning projekbestuurder by BirdLife Suid-Afrika, het gesê dit is dalk nie die mees charismatiese voëlspesies of die maklikste om te identifiseer nie, maar die bewaring van die Botha-lewerik is die dringendste kwessie wat Suid-Afrika se landfauna in die gesig staar.
Smit-Robinson het gesê, “Die potensiële uitwissing van die Botha-lewerik dreig as ‘n dreigende moontlikheid, wat ‘n verskriklike mylpaal aandui vir ‘n Suid-Afrikaanse voëlspesie wat nêrens anders op die planeet voorkom nie. Dringende en gefokusde optrede is noodsaaklik om hierdie krisis aan te spreek, met die tyd om op te tree vinnig afneem.”
Die naderende uitwissing van die Botha-lewerik is eers teen die einde van 2023 en vroeg in 2024 ontdek toe opnames en wetenskaplike ontledings deur Robin Colyn, ‘n PhD-student aan die Universiteit van Kaapstad, gedoen is.
Smit-Robinson het gesê haar werk het aangedui die situasie is erger as wat hulle kon dink. Die bevolking is in 1983 op 20 000 individue geskat; in 2015 het dit tot onder 2 500 gedaal.
Nou, in 2024, het dit afgeneem tot 340 individue, en gevorderde afstandswaarnemingsontledings dui op ‘n 29% vermindering van geskikte habitat binne sy reeds klein, historiese verspreiding.
Die afname het daartoe gelei dat die Botha’s Lark tot kritiek bedreig verklaar word, gebaseer op die Internasionale Unie vir Natuurbewaring (IUCN) se Rooilys-evaluering – een stap weg van uitwissing.
