Cyril Ramaphosa het sy nuwe kabinet aangekondig, wat die belastingbetaler jaarliks meer as R1 miljard gaan kos.
Ná die 2024-verkiesing het die ANC se steun tot sowat 40% gedaal, wat hom tot ’n regering van nasionale eenheid (GNU) gedwing het.
10 ander partye het by die GNU aangesluit, insluitend die DA, IVP, PA, VF Plus, Good, Rise Mzansi, Al Jama-ah, UDM, PAC en die UAT.
Hierdie partye hou meer as 70% van die beskikbare setels in die parlement.
Ramaphosa het tydens sy kabinetsaankondiging gister, 30 Junie, erken dat hy die grootte van die kabinet tydens die sesde administrasie (2019 tot 2024) wou verklein.
Met die groter aantal betrokke partye het Ramaphosa egter die aantal ministerposte tot 32 uitgebrei deur die volgende skuiwe:
Ministeries van Elektrisiteit en Energie sal nou saamgesmelt word;
‘n Ministerie vir Minerale en Petroleumhulpbronne;
Ministerie van Landbou apart van Grondhervorming en Landelike Ontwikkeling;
Skei die Ministerie van Hoër Onderwys van Wetenskap, Tegnologie en Innovasie;
Skei die Ministerie van Justisie en Grondwetlike Ontwikkeling van Korrektiewe Dienste;
Ontbind die Ministerie van Openbare Ondernemings.
Die DA het vroeër gevra dat die aantal kabinetsposte tot 15 verminder word.
Leon Schreiber, nuutaangestelde minister van binnelandse sake, het selfs verlede jaar die “Cut Cabinet Perks Bill” in die parlement ter tafel gelê.
Die departement van staatsdiens en administrasie het in 2019 ’n verslag oor die staat se makro-herorganisasie aan die president voorgelê en gevra dat die kabinet verklein word. Geen aksie is egter geneem nie.
Die Sentrum vir Ontwikkeling en Onderneming (CDE) het aanbeveel dat Suid-Afrika se kabinet tot 20 ministers verminder word.
Die CDE het voorgestel dat ministeries wat gesny moet word, Hoër Onderwys, Wetenskap en Innovasie (wat in twee geskei is), Openbare Werke en Infrastruktuur, Kleinsake-ontwikkeling en Openbare Ondernemings (wat nie meer ‘n ministerie is) insluit nie.
Buitensporige hoë koste
Herman Mashaba, leier van ActionSA, het gesê Suid-Afrikaners vra al vir etlike jare vir ‘n vermindering in die grootte van die kabinet, aangesien die land een van die grootste kabinette ter wêreld het.
Mashaba het gesê die nuwe kabinet sal jaarliks meer as R1 miljard aan voordele en byvoordele kos.
R180 miljoen sal aan ministers en adjunkministers alleen in salarisse betaal word, met elke minister en adjunkminister wat onderskeidelik R2,68 miljoen en R2,2 miljoen jaarliks kry.
Belastingbetalers sal ook R500 miljoen moet dek vir BBP-beskerming en sekuriteit en meer as R390 miljoen vir ondersteuningspersoneel.
Hierdie syfers maak nie eens rekening vir die bykomende koste verbonde aan soveel as twee koshuise wat aan ministers en adjunkministers bekostig word nie.
Die departement van staatsdiens en administrasie het in 2019 ’n verslag oor die staat se makro-herorganisasie aan die president voorgelê en gevra dat die kabinet verklein word. Geen aksie is egter geneem nie.
“Dit moet nog gesien word of die ANC en DA sal voortgaan om hierdie doelwitte na te streef binne die nuwe groot koalisie waar lojaliteit afhang van patronaatskap en byvoordele,” het Mashaba gesê.
