Die hooggeregshof in Pretoria het op 28 Junie 2024 bevind dat die Nasionale Energiereguleerder van Suid-Afrika (NERSA) se besluit om munisipaliteite se aansoeke om elektrisiteitstariefverhogings sonder die vereiste kostestudies te oorweeg, onregmatig en ongeldig is.
Dit beteken dat die reguleerder geen aansoeke om elektrisiteitstariefverhogings van munisipaliteite mag oorweeg nie, tensy die vereiste kostestudies ook ingedien word. As sodanig het die hof beveel dat munisipaliteite wie se kostestudies afwesig is, sal moet voortgaan om elektrisiteitstariewe te hef gegrond op die bestaande tariewe wat vir die 2023/2024-boekjaar goedgekeur is. Munisipaliteite se aansoeke om elektrisiteitstariefverhogings vir die 2024/2025 boekjaar kan inderdaad deur NERSA heroorweeg word mits die nodige kostestudies binne 60 dae vanaf vandag ingedien word.
“Dit is ‘n groot oorwinning vir burgerregte – iets waarvoor AfriForum veg. Die hof het nou opnuut erken dat NERSA versuim het om verbruikers te beskerm teen onwettige aansoeke om elektrisiteitstariefverhogings – iets wat die wet die reguleerder verplig om te doen,” sê Morné Mostert, Bestuurder van Plaaslike Regeringsake by AfriForum.
Die verhogings in munisipale elektrisiteitstariewe moet op 1 Julie geïmplementeer word. NERSA het vandag aangekondig dat hy hierdie sperdatum nagekom het en dat al 178 gelisensieerde elektrisiteitsverspreiders se tariefverhogingsaansoeke reeds oorweeg en goedgekeur is. Slegs 66 van hierdie munisipaliteite het egter kostestudies ingedien.
“Daardie aankondiging is voortydig gemaak. Ons vertrou dat NERSA aan die hofbevel sal voldoen en dat die aansoeke van die munisipaliteite wie se vereiste kostestudies afwesig is, geskrap sal word,” sê Mostert.
AfriForum het vroeër vandeesmaand ’n dringende aansoek by die hof ingedien om NERSA te verhoed om met hierdie oorwegings voort te gaan, aangesien ’n hooggeregshofbevel van Oktober 2022 vereis dat ’n kostestudie ingedien word as deel van munisipaliteite se aansoeke om tariefverhogings. Dit word ook deur die Wet op Elektrisiteitsregulering 4 van 2006 voorgeskryf.
Volgens Mostert is die gebruik van ‘n kostestudie vir elektrisiteitstariefverhogings krities omdat dit ‘n duidelike uiteensetting gee van wat munisipaliteite se tariewe moet wees om die diens behoorlik te lewer en netwerke in stand te hou.
“Die aansoeke van munisipaliteite wat nie kostestudies het nie, is in hierdie stadium bloot gegrond op ’n skatting van wat dit kos om die diens te lewer. Aansoeke om tariefverhogings moet egter op akkuraat berekende syfers gedoen word wat sal verseker dat billike tariefverhogings aan verbruikers deurgegee word,” verduidelik Mostert.
Die stryd teen onredelike elektrisiteitstariefverhogings eindig egter nie met hierdie hofbevel nie. Dit is nou die verantwoordelikheid van gemeenskappe, besighede en siviele instellings om die inhoud van hul munisipaliteite se kostestudies te oorweeg om te verseker dat munisipaliteite nie verbruikers mislei of mislei nie.
“Die hofsaak is gedoen in die belang van verbruikers en om regverdigheid en deursigtigheid in die goedkeuring van munisipale elektrisiteitstariewe te bevorder,” sluit Mostert af.
