Die moord op Newcastle-boer Tollie Nel vroeër het die KZN-boeregemeenskap in skok en vrees gelaat, met kommer oor veiligheid aangesien aanvalle op boere blykbaar aanhou toeneem.
Die moord op Newcastle-boer Tollie Nel op 13 Junie het lede van die boeregemeenskap in KZN besig om ‘n skrikwekkende werklikheid te besin.
“Ons moet almal vrede maak met die feit dat dit nie meer ‘n kwessie is van as nie, dit is wanneer,” het voorsitter van die Newcastle Boerevereniging, Tonni van Wyngaard, gesê oor aanvalle op boere.
“Almal probeer om die beste te doen wat hul finansies toelaat in terme van sekuriteit, maar daar gaan nie ’n dag verby wanneer boere nie wonder: ‘Wie is volgende nie?’ Die vrees is daar.”
Nel (63), ‘n bedrewe boer en gerespekteerde sakeman, is verskeie kere in die buik en kop geskiet tydens ‘n plaasaanval by sy woning op die plaas Krommellenboog, langs die R34 tussen Newcastle en Utrecht.
Volgens aanvanklike polisieverslae is Nel se seun, Theunis, die aand omstreeks 20:00 eerste aangeval terwyl hy na sy ouerhuis gestap het.
Daar word beweer dat Theunis byna by sy ouerhuis was toe hy twee onbekende mans teëgekom het wat hom met vuurwapens na sy huis teruggelei het, waar nog drie mans gelê en wag het.
Theunis se huis is op dieselfde erf, agter Nel se huis geleë. Theunis is in skoenveters vasgebind en sy huis is geplunder. Die aanvallers het Theunis se vuurwapen en kontant in besit geneem en daarna na Nel se huis gegaan.
Eerste reageerders het aan die Northern Natal News gesê dit blyk dat die vyf gewapende mans Nel se huis binnegekom het deur die tuiskantoor langs die kombuis. Hulle is toe van die kombuis na die sitkamer, waar Nel en sy gesin televisie gekyk het, en het geld en wapens geëis.
Beamptes wat die toneel bygewoon het, het gesê dat die aanvallers Nel vier keer in die buik en een keer in die kop geskiet het voordat hulle te voet met Theunis se handwapen asook nog vier vuurwapens wat aan Nel behoort het, gevlug het.
Die gesin se hond, ‘n Great Dane genaamd Max, het ‘n besering aan sy snuit opgedoen terwyl hy Nel probeer verdedig het, maar sal na verwagting ten volle herstel.
Nadat die voorval aangemeld is, het ‘n soektog na die moordenaars gevolg met polisiebeamptes, boere, vriende van die familie en verskeie veiligheidsinstansies wat hande gevat het in ‘n poging om die oortreders aan die pen te laat ry.
Die soekgeselskap het hommeltuie gebruik om te help om Nel se aanvallers op te spoor.
Klere-items en klapmusse is langs die R34 gevind. Die polisie glo dat hierdie items moontlik deur Nel se aanvallers weggegooi is toe hulle hul wegbreek gemaak het.
Veiligheid moet ‘n prioriteit wees, waarsku eerste reageerders
Charles Steyn van Magenta het gesê paramedici het alles in hul vermoë gedoen om Nel te probeer herleef, maar dit was ongelukkig te laat. Sy beserings was te erg.
“Jacque Harmse het van die veiligheidskant van Magenta op die voorval gereageer. Ek het by die reaksiespan aangesluit en later as medic met die soektog gehelp,” het Steyn gesê. “Toe ek hoor ek reageer op ‘n plaasaanval, het ek dadelik gevra dat ‘n gewapende wag ons na die toneel vergesel om die veiligheid van die bemanning te verseker. Jy weet nooit wat op ’n aktiewe misdaadtoneel kan gebeur nie.”
Steyn het bygevoeg dat hy, uit sy ervaring in reaksie op plaasaanvalle, dit ongewoon vind dat die voorval so vroeg plaasgevind het as wat dit gebeur het.
“Plaasaanvalle is tipies tussen 22:00 en 05:00, wanneer die inwoners van die huis reeds slaap. Dit is ongewoon dat gewapende rowers die perseel omstreeks 20:00 binnegaan, terwyl die gesin wakker is en televisie kyk,” het hy verduidelik.
“Boere is geneig om op mekaar staat te maak vir veiligheid, maar selfs al roep hulle hul bure om hulp, sal hul naaste buurman soms steeds 20 tot 30 minute neem om daar te kom. Hulle moet verseker dat hulle op elke moontlike manier beskerm word, elektriese heinings, struikeldrade, kameras, alarmstelsels. Dit klink dalk duur, maar dit is nodig.”
Die Provinsiale Moord- en Roofeenheid het Vrydagoggend 14 Junie die saak by die plaaslike SAPD oorgeneem. Die harde werk en toewyding van hierdie eenheid het gelei tot die suksesvolle skuldigbevinding van die mans wat Normandien-boer, Glen Rafferty, en sy vrou vermoor het. Vida, in 2020.
‘Nel was een van die beste boere in die omgewing’
Van Wyngaard het Nel, ’n jarelange lid van die Newcastle-boerevereniging, as een van die beste boere in die omgewing beskryf. “Hy was een van die ouens na wie jy grootword in die boeregemeenskap.
Hy het baie geleenthede gehad om Suid-Afrika te verlaat, maar hy het gebly weens sy liefde vir hierdie land en sy passie vir boerdery. Sy dood is ‘n verskriklike verlies vir die gemeenskap. Ons sal hom mis,” het hy gesê.
Morné Potgieter van Ithemba Veiligheidsdienste het Wyngaard se sentimente beaam en gesê Nel is een van die beste boere wat hy geken het.
“Ons het die aand gereageer op ‘n oproep na ‘n plaasaanval. Toe ons op die toneel kom, het ons gevind dat Nel reeds oorlede is en die verdagtes op vrye voet was, so ons het by die soektog aangesluit en elke leidraad opgevolg,” het Potgieter, een van die eerste respondente op die toneel, gesê.
“Ons het werklik ‘n pilaar in die gemeenskap verloor. Geen woorde kan hierdie verlies beskryf nie,” het hy bygevoeg.
Imran Ghafoor van die Newcastle Crime Fighters Task Team het spyt uitgespreek dat, ten spyte van laat in die nag tot die volgende oggend, die aanvallers nie gevind kon word nie.
Voorsitter van die gemeenskapspolisiëringsforum (GPF), Ismaeel Dhalech van Optimus Protection Services, het al die GPF-lede, die boere van Newcastle, Utrecht en Wakkerstroom, en al die veiligheidsinstansies wat gereageer het, bedank vir die hulp met die soektog na Nel se aanvallers.
“Ek wil ‘n spesiale dank uitspreek aan Karel Landman van ‘Veiligheid’, ‘n plaaswaggroep, vir die koördinering van die soektogpogings,” het Dhalech gesê.
Hy het bygevoeg, “Dit was ‘n ongelukkige en sinnelose moord. Lede van die gemeenskap wat in die dorp woon, word altyd aangemoedig om waaksaam te wees, hul deure te sluit, hul eiendomme te beveilig en te alle tye wakker te wees. Boere moet tien keer die voorsorgmaatreëls tref. Hulle woon in afgeleë gebiede waar hul bure ’n hele ent weg is, so hul sekuriteit moet regtig op peil wees.”
“Die gemeenskap van Newcastle en die Amajuba-distrik is in skok,” sê Johan Pieters, ‘n vriend van Nel en voorsitter van die Newcastle Growth Coalition.
“Ons het ‘n agbare boer en sakeman verloor. Tollie Nel was ‘n baanbreker wat boerdery betref. Sy vriende en die boere in die Distrik sal saamstem dat hy enig in sy soort was. Hy het talle sakebelange gehad en sal ook in sakekringe gemis word.
“Tollie was altyd daar om te help waar moontlik en sy betrokkenheid by Newcastle-aktiwiteite sal sekerlik die verlies voel. Die Distrik het nie net ‘n boer en sakeman verloor nie, maar ook ‘n man, pa en vriend vir baie. Ons meegevoel gaan uit aan sy vrou, seuns, familie en vriende.”
‘Tollie was ‘n boer met ‘n groot hart’
Cas Joubert, een van Nel se naaste vriende, het Nel as ‘n innoveerder en ‘n uitvinder beskryf.
“Maar bowenal was hy deur en deur ‘n boer. Tollie het amper nooit verlof van die boerdery geneem nie,” het Joubert gesê.
“Ek het drie dae gelede (11 Junie) laas met Tollie gepraat en hom probeer oortuig om vir ‘n paar dae saam met my Amerika toe te kom. Tollie was mal oor Amerika. Hy was eens ons toergids, het ons al die pad van Las Vegas na Chicago gery en gestop om met soveel boere as moontlik langs die roete te praat. Ongelukkig het hy gesê hy is hierdie keer te besig om sy oes te oes om saam met my te kom. As hy gekom het, sou dinge anders gewees het, maar ek dink alles gebeur soos dit moet.”
Joubert het bygevoeg, “Tollie was baie na aan sy vrou en twee seuns en in die algemeen ‘n goeie mens. Toe een van sy bure met kanker gediagnoseer is en nie die behandeling kon bekostig nie, het ek Tollie gebel. Sonder om te huiwer het hy gesê hy sal die helfte van die koste dek, en ek het die ander helfte gedek. Hy het ’n baie groot hart gehad.”
Volgens Joubert het Tollie ‘n baie goeie verhouding met sy personeel gehad, aangesien hy vir meer as 25 jaar dieselfde plaasbestuurder behou het.
“Hy het ook vir sy huishulp omgegee en haar huis gebou. Toe haar huis drie weke gelede in die tornado beskadig is, het Tollie beplan om dit te herbou,” het Joubert gesê.
“Terwyl Tollie daar was, het al die jong boere, insluitend my eie seuns, ‘n oop kanaal van advies gehad van een van die mees uitstaande en kundigste boere wat ek ken,” het Joubert vervolg.
“Tollie het ‘n goeie verstand gehad vir ingenieurswese. Hy was altyd besig om nuwe plaasimplemente of nuwe boerderymetodes te ontwikkel. Hy was positief en kreatief wanneer dit by die oplossing van probleme gekom het. In besigheid was hy betrokke by talle projekte, insluitend ‘n diamantmynbedrywighede in die Noord-Kaap. Tollie was in sy jonger dae lief vir perde en was baie goed in gymkhana.”
“Tollie het in Desember ‘n reünie geniet met al sy broers en susters wat ‘n paar dae saam by hul huis in Natures Valley deurgebring het. By nabetragting is ek bly hy het daardie tyd spandeer met die mense vir wie hy die liefste is,” het Joubert afgesluit.
